Ogniem i mieczem recenzja książki

„Ogniem i mieczem” to powieść historyczna osnuta wokół wydarzeń na południu Rzeczypospolitej w latach 1647-49, kiedy wybuchła jedna z największych wojen domowych w naszym kraju, znana jako Powstanie Chmielnickiego.

Powieść zaczyna się w chwili, gdy wracający z Krymu poseł i oficer księcia Jaremiego Wiśniowieckiego ratuje w stepie życie napadniętemu człowiekowi. Nie wie jeszcze, jak niedźwiedzią przysługę odda Polsce, bowiem ten mężczyzna stanie się przyczyną przyszłych nieszczęść Rzeczypospolitej.

Poseł – Jan Skrzetuski rusza do Czehrynia i dalej ku Łubniom, już w kompanii ogromnego szlachcica litewskiego, który pragnie zaciągnąć się do służby u Jaremy i znaleźć „trzy głowy”. W drodze poznaje młodą i urodziwą szlachciankę, zakochując się w niej bez pamięci z wzajemnością. To uczucie będzie straszliwe w skutkach- pogardzony adorator dziewczyny, ataman kozacki Bohun, zechce zdobyć ją za wszelką cenę i porwie ją, doprowadzając polskiego oficera nieomal na skraj śmierci z rozpaczy. Jednak dzięki przyjaciołom i „chytremu jak lis pachołkowi” wszystko ma szansę na dobry finał.

Oczywiście jak to jest w przypadku każdego dzieła historycznego, także i to dzieło znalazło się pod obstrzałem krytyków, którzy zarzucali Sienkiewiczowi fałszowanie historii, zaś ówczesny pisarz, Bolesław Prus pisał tak: „Wołodyjowski to śmiertelnie kąsająca osa, Longinus Podbipięta gilotyna w ludzkiej postaci, zaś Zagłoba sfinks z głową wieprza”.

Ale Mistrz Henryk pisał tę, jak i dwie pozostałe części „Trylogii” „ku pokrzepieniu serc” Polaków, a nie jako podręcznik historii. Postaci natomiast opisywał w taki sposób, że nie dało się ich nie lubić- nawet złowrodzy Hetman Bohdan Zenobi Chmielnicki i ataman Jurko Bohun miewali ludzkie odruchy!

Polacy w dziele Sienkiwicza przedstawieni zostali jako nie pozbawieni wad, ale gdy „Ojczyzna w potrzebie” stają na wysokości zadania i własnymi piersiami osłaniają kraj. Niektórym może się wydać dziwne, że czytelnicy Trylogii najbardziej cenią pana Zagłobę- awanturnika, pijaka, kolorystę, ale sprytnego niczym mityczny Ulisses. Zasługa w tym głównie  wyobraźni autora, Zagłoby zwyczajnie nie można nie darzyć sympatią, geniusza podszytego tchórzem- mieszanka zadziwiająca, lecz doskonała.

Lata 1647-1649 to początek trwania powstania Chmielnickiego, największego z buntów kozackich i najkrwawszego, bowiem Kozacy pospółki ze sprzymierzonymi z nimi Tatrami krymskimi dokonują okrutnych rzezi na Ukrainie, Rusi, a nawet w granicach samej Rzeczpospolitej. Wojna, przerwana na kilka lat na mocy ugody zborowskiej, przyniosła naszemu krajowi nędzę, wyniszczyła kraj, a w końcu „zatruła krew pobratymczą”.

Andrzej Jaworski

autor: Henryk Sienkiewicz

tytuł: Ogniem i Mieczem tom 1 i 2
wydawca: Prószyński i S-ka
data wydania: 2001
liczba stron: t.I 456, t.2 440
kategoria: powieść historyczna
okładka: twarda